Kłopoty spółki GetBack spowodowały spadki funduszy sekurytyzacyjnych, dla których była ona serwiserem. Czym różni się rola serwiera od inicjatora sekurytyzacji oraz jak funkcjonuje fundusz sekurytyzacyjny – zapraszam do lektury.
Czym jest fundusz sekurytyzacyjny?
Fundusz sekurytyzacyjny to rodzaj funduszu inwestycyjnego zamkniętego, którego celem jest inwestowanie w wierzytelności. Taki fundusz, jak każdy FIZ, emituje certyfikaty inwestycyjne. Na polskim rynku funkcjonują one od 2005 roku. Fundusze sekurytyzacyjne zakładane są najczęściej przez podmioty zarządzające wierzytelnościami (spółki windykacyjne).
Jakie korzyści daje fundusz?
Dlaczego wierzytelności są zbywane do funduszu sekurytyzacyjnego, a nie bezpośrednio firmie windykacyjnej? W przypadku sprzedaży wierzytelności przez podmioty inne niż bank w zasadzie nie ma różnic pomiędzy sprzedażą do funduszy sekurytyzacyjnych a sprzedażą bezpośrednio do windykatora. Natomiast banki wolą zbywać wierzytelności funduszom sekurytyzacyjnym, ponieważ wiąże się to dla nich z korzyściami podatkowymi.
Firma windykacyjna w dużym stopniu finansuje swoją działalność długiem, przeważnie emitując obligacje. Pozyskiwanie finansowania dłużnego ma oczywiście swoje granice. Zarządzanie aktywami funduszu to dodatkowy zysk, bez konieczności angażowania swoich kapitałów.
Rodzaje funduszy sekurytyzacyjnych
Fundusz sekurytyzacyjny może występować w dwóch wariantach:
- standaryzowany
- niestandaryzowany
Standaryzowany f.s. z mocy prawa jest tworzony jako fundusz z wydzielonymi subfunduszami, podczas gdy fundusz niestandaryzowany może (ale nie musi) być utworzony jako fundusz z wydzielnymi subfunduszami. W Polsce najczęściej można spotkać fundusze niestandaryzowane.
W co inwestuje fundusz sekurytyzacyjny?
Standaryzowany f.s. ma obowiązek lokować co najmniej 75% wartości aktywów dane subfunduszu wyłącznie w jedną pulę wierzytelności (chyba że statut pozwala na więcej oraz spełnione są określone warunki).
Niestandaryzowany f.s. ma obowiązek lokować co najmniej 75% wartości aktywów w:
- określone wierzytelności,
- papiery inkorporujące wierzytelności pieniężne (max. 25% aktywów netto funduszu),
- prawa do świadczeń z tytułu określonych wierzytelności.
Pula wierzytelności – to, mówiąc ogólnie, przynosząca regularny dopływ kapitału grupę jednolitych rodzajowo wierzytelności, posiadanych i wyodrębnionych przez inicjatora sekurytyzacji.
W celu ograniczenia ryzyka inwestycyjnego fundusz sekurytyzacyjny może lokować aktywa w:
- dłużne papiery wartościowe
- jednostki uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego
- depozyty w bankach krajowych lub instytucjach kredytowych
- instrumenty rynku pieniężnego
- instrumenty pochodne
Fundusz sekurytyzacyjny nie może udzielać pożyczek, poręczeń lub gwarancji.
Może emitować obligacje, pod pewnymi warunkami i do pewnych granic (wyższe limity mają fundusze niestandaryzowane)
Kto może kupić certyfikaty?
Ustawa o funduszach nie ogranicza, kto może zostać uczestnikiem funduszu standaryzowanego. Natomiast uczestnikami niestandaryzowanego f.s. mogą być:
- osoby prawne
- jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej
- osoby fizyczne, o ile statut tak przewiduje pod warunkiem, że cena emisyjna certyfikatu wyniesie co najmniej 40 000 EUR.
W praktyce uczestnikami funduszy są najczęściej instytucje (fundusze często są otwierane specjalnie na ich potrzeby). Chociaż branża powoli otwiera się na klientów detalicznych. Jakiś czas temu GO TFI wprowadziło na rynek fundusz sekurytyzacyjny dla osób fizycznych.
Jak działa fundusz sekurytyzacyjny?
- Inicjator sekurytyzacji – to podmiot, który sprzedaje funduszowi pulę wierzytelności, np. bank, ubezpieczyciel, firma telekomunikacyjna, dostawca energii czy usług TV.
- TFI – formalnie zarządzają aktywami funduszu, lecz w praktyce jedynie tworzą fundusz i nadzorują działania serwisera
- Serwiser – podmiot zarządzający portfelem funduszu w praktyce. Serwisowanie funduszu wymaga zgody KNF. Jego zadaniem jest wyegzekwowanie zapłaty należności od dłużników. To z ich inicjatywy przeważnie tworzone są fundusze sekurytyzacyjne.
Fundusz kupuje wierzytelności z dyskontem (taniej niż ich wartość nominalna). Podczas zakupu następuje tzw. cesja wierzytelności – wierzytelność przechodzi na jej nabywcę. Nowy podmiot dokonuje windykacji (mimo że sam nie zawierał żadnej umowy z dłużnikiem). Zyski, pochodzące z windykacji, trafiają do posiadaczy certyfikatów poprzez wzrost ich wartości.
Likwidacja funduszu sekurytyzacyjnego
Standaryzowany f.s. ma obowiązek dokonać likwidacji subfunduszu, jeśli:
- wszystkie wierzytelności zostały zaspokojone
- fundusz otrzymał od inicjatorów sekurytyzacji wszystkie świadczenia (należne z tytułu określonych pul wierzytelności)
Standaryzowany f.s. może dokonać likwidacji (o ile nie naruszy to praw jego uczestników) gdy:
- większość wierzytelności została zaspokojona, a zaspokojenie pozostałych byłoby nieopłacalne
- fundusz otrzymał od inicjatorów sekurytyzacji większość należnych mu świadczeń, a dalsze funkcjonowanie subfunduszu byłoby nieopłacalne
- co do wierzytelności, które nie został zaspokojone zostało wydane odpowiednie orzeczeniu o braku możliwości zaspokojenia się z wierzytelności
Aktywa funduszy sekurytyzacyjnych
Łączna wartość aktywów funduszy sekurytyzacyjnych jest relatywnie mała w porównaniu z funduszami akcyjnymi czy pieniężnymi. Jednak od 10 lat systematycznie rosną zarówno wartość aktywów tych funduszy oraz ich udział w łącznej wartości funduszy (różnych typów) na rynku.
Które TFI oferują fundusze sekurytyzacyjne?
Fundusze sekurytyzacyjne można znaleźć palecie m.in. Forum TFI, Trigon TFI, Agio Funds TFI, Eques TFI, Altus TFI, GO TFI. Ich notowania są dostępne na popularnych portalach giełdowych jak Puls Biznesu czy Analizy.pl
