Rodzaje indeksów – przegląd stosowanych indeksów giełdowych

Indeks giełdowe są powszechnie stosowanym punktem odniesienia dla klas aktywów, strategii inwestycyjnych itd. Jakie występują rodzaje indeksów? Które rodzaje indeksów są odpowiednie jako benchmark i od czego to zależy? Jakie rodzaje indeksów występują na GPW? Jakie rodzaje indeksów można spotkać na popularnych portalach finansowych? Jakie rodzaje indeksów są stosowane jako benchmark przez polskie i zagraniczne fundusze inwestycyjne?

Co to jest indeks giełdowy?

Można powiedzieć, że indeks giełdowy to hipotetyczny portfel inwestycyjny składający się z wielu spółek.

Indeks, z jednej strony, jest barometrem rynku – pokazuje tendencje zmian cen. Z drugiej strony może stanowić punkt odniesienia (benchmark) dla zachowania klas aktywów lub strategii inwestycyjnych. Wystarczy spojrzeć na fundusze inwestycyjne – większość z nich przyjmuje za benchmark jakiś indeks giełdowy.

Waga poszczególnych spółek w indeksie przeważnie nie jest jednakowa. Najczęściej zależy ona od kapitalizacji spółki oraz ilości akcji w wolnym obiegu (free float).

Rodzaje indeksów

Indeksy można podzielić na wiele sposobów. Kryteriami podziału indeksów mogą być:

• wielkość spółek (np. WIG20 – duże spółki, mWIG40 – średnie spółki, sWIG80 – małe spółki)
• branża (WIG-energia, WIG-banki, WIG-media itd,)
• rodzaj aktywów (akcyjne – np. WIG, obligacyjne – np. TBSP)
• sposób kalkulacji (cenowe, dochodowe)

W kontekście wykorzystania indeksu jako punktu odniesienia najważniejszym kryterium podziału jest sposób kalkulacji. W Polsce można spotkać indeksy cenowe i dochodowe (brutto). Na rynkach zachodnich dodatkowo można spotkać indeksy dochodowe netto – te z reguły są benchmarkami funduszy akcyjnych.

Indeks cenowy, dochodowy brutto czy dochodowy netto?

Indeksy cenowe pokazują jedynie jak zmieniają się ceny wchodzących w jego skład spółek.

Indeksy dochodowe (brutto) pokazują cały dochód inwestora (dodatkowo uwzględniają prawa poboru i dywidendy). Indeksy dochodowe netto powstają w wyniku skorygowania dywidendy o tzw. podatek u źródła (odjęcie podatku od całkowitego dochodu inwestora). Ten temat został bardzo dobrze opisany przez Dawida Bąbola (Beta Securities).

O tym jak duże znaczenie ma rodzaj indeksu pokazuje poniższy wykres notowań WIG20 w horyzoncie 10-letnim. Różnica między indeksem cenowym a dochodowymi jest bardzo istotna. Średnia stopa zwrotu indeksu:

• WIG20 – wyniosła 2,1%
• WIG20TR – wyniosła 6,3%
• WIG20TR Netto – wyniosła 4,2%

Jaki rodzaj indeksu stosować jako benchmark?

Jeżeli indeks giełdowy ma być pełnić rolę punktu odniesienia dla strategii, jego wybór powinien zależeć od:

• rodzaju strategii
• statusu podatkowego

Jeżeli strategia zakłada utrzymywanie stałej alokacji w akcjach, otrzymywanie dywidend i ich reinwestowanie, za benchmark powinniśmy przyjąć indeks dochodowy. W przypadku, gdy inwestujemy za granicą i od dywidendy pobierany jest tzw. podatek u źródła, punktem odniesienia powinien być indeks dochodowy brutto.

Indeks cenowy może być zastosowany jako benchmark co najwyżej w krótkim okresie. Byłby on też właściwy w przypadku, gdy dywidendy nie są reinwestowane lecz wypłacane inwestorowi.

Indeks dochodowy może też nie być właściwym wyborem w przypadku strategii niestandardowych, np. aktywnej alokacji lub absolute return, gdzie akcje nie znajdują się w portfelu przez cały czas więc dywidendy mogą nie być otrzymywane przez inwestora. Zresztą przy skomplikowanych strategiach nawet indeks cenowy może być złym wyborem – często bardziej odpowiednia będzie stopa wolna od ryzyka lub po prostu brak benchmarku.

Indeksy GPW

Jeżeli właściwym benchmarkiem dla naszej strategii jest indeks dochodowy, nie wszystkie indeksy GPW sprawdzą się w tej roli. Część warszawskich indeksów ma charakter dochodowy, a część cenowy. O tym, że indeks jest dochodowy może wskazywać jego nazwa (litery TR, czyli Total Return), np. WIG20TR. Jednak tylko cztery indeksy dochodowe rozpoznamy w tak łatwy sposób. W pozostałych przypadkach nazwa indeksu nie wskazuje na jego rodzaj. Przykładowo WIG20 jest indeksem cenowym, ale już indeks szerokiego rynku WIG jest indeksem dochodowym. Indeksy CEEplus, WIG.GAMES, WIG.MS-BAS, WIG.MS-FIN, WIG.MS-PET, WIGtech są indeksami cenowymi i nie nadają się na benchmarki “standardowych” strategii akcyjnych, a nie mają one swoich dochodowych odpowiedników, jak indeksy WIG20, mWIG40 czy sWIG80.

Indeksy państwowe

Indeksy krajowe przeważnie występują w obu wariantach – cenowym i dochodowym. Jednak najbardziej powszechne są warianty cenowe. Jeżeli sprawdzamy notowania lub oglądamy wykresy indeksów państwowych na popularnych portalach (jak stooq.pl, bankier.pl, money.pl), trzeba mieć świadomość że większość z nich to indeksy cenowe. Chociaż istnieje kilka wyjątków – indeksami dochodowymi są DAX, BUX oraz Bovespa.

Popularne portale finansowe nie są dobrym źródłem danych, bo udostępniają notowania i wykresy głównie dla indeksów cenowych. Jeżeli chcesz ocenić wyniki np. polskiego funduszu inwestującego w USA – nie będzie to miarodajne, bo właściwym benchmarkiem powinien być indeks dochodowy. Podobnie, gdybyś chciał porównać historyczne zachowanie jakiegoś surowca (np. złota) z amerykańskimi akcjami, przyjęcie za benchmark powszechnie dostępnego indeksu S&P500 byłoby błędem, bo jest to indeks cenowy, więc powstały obraz sytuacji będzie fałszywy.

Benchmarki funduszy zagranicznych

O tym, że właściwym punktem odniesienia dla “standardowych” strategii są indeksy dochodowe mogą świadczyć benchmarki funduszy na rynkach dojrzałych. Indeksy dochodowe są stosowane przez największe firmy zarządzające aktywami jak BlackRock, Franklin Templeton czy Fidelity. Najczęściej są to indeksy dochodowe netto.

Dane portalu analizy.pl pokazują, że najczęściej stosowanymi benchmarkami wśród zagranicznych funduszy akcyjnych są indeksy publikowane przez MSCI. Poniżej zestawienie najczęściej występujących indeksów w poszczególnych segmentach.

W grupie funduszy papierów dłużnych MSCI z kolei praktycznie nie istnieje. Fundusze najczęściej korzystają z indeksów publikowanych przez:

• Bloomberg Barclays
• Credit Suisse
• JP Morgan

Fundusze zagraniczne typu absolute return najczęściej odnoszą swoje wyniki do szeroko rozumianej stopy wolnej od ryzyka, np. Libor, Euribor, EONIA -(Euro Over Night Index Average). Ale bardzo często nie mają benchmarku w ogóle. Bardzo podobnie wygląda to z funduszami aktywnej alokacji.

Z kolei benchmarki funduszy mieszanych to najczęściej połączenie popularnych indeksów “akcyjnych” i “obligacyjnych”.

Benchmarki funduszy polskich inwestujących za granicą

Ekspozycję na rynki zagraniczne dają nie tylko fundusze towarzystw zagranicznych ale też polskie. O ile w przypadku zagranicznych funduszy akcyjnych dominują benchmarki dochodowe netto, to polskie fundusze akcji zagranicznych… bardzo często nie mają benchmarku w ogóle. Być może wynika to konieczności ponoszenia opłat z tytułu korzystania benchmarku. Przykładowo, benchmarku nie posiada:

• prawie 50% funduszy z segmentu akcji rynków wschodzących
• ponad 50% funduszy z segmentu akcji globalnych
• 66% funduszy z segmentu akcji amerykańskich

Co więcej, te które posiadają benchmarki, za punkt odniesienia przeważnie przyjmują indeks cenowy. Zresztą często nie jest to czysty indeks cenowy lecz z “domieszką” poduszki płynnościowej (5-10%) lub pomniejszony o koszty zarządzania. Taka modyfikacja powoduje, że “poprzeczka którą zawiesza sobie fundusz” wisi relatywnie nisko. Ma to znaczenie zwłaszcza gdy fundusz pobiera opłatę od sukcesu, zależną od pokonania benchmarku. Tego typu modyfikacje benchmarków wśród renomowanych zagranicznych funduszy raczej nie występują.

Jeżeli chcielibyśmy samodzielnie ocenić ich wyniki – będziemy mieli problem, bo jak wiemy, popularne (bezpłatne) portale finansowe udostępniają jedynie indeksy cenowe.

Benchmarki funduszy polskich

Problem braku benchmarków nie występuje wśród polskich funduszy akcyjnych inwestujących na naszym lokalnym rynku. Większość funduszy akcji uniwersalnych  je posiada. Natomiast w przypadku jedynie ok. 20% są to czyste indeksy dochodowe (przeważnie WIG). W 40% przypadków jest to modyfikowany indeks dochodowy (uwzględniający 5-10% poduszkę płynnościową).

Funduszami, które za benchmark przyjęły “czysty” indeks dochodowy są:

• AGIO AGRESYWNY SPÓŁEK WZROSTOWYCH (WIG)
• AGIO AKCJI PLUS (WIG)
• ESALIENS AKCJI (WIG)
• NN AKCJI (WIG)
• NN POLSKI ODPOWIEDZIALNEGO INWESTOWANIA (WIG)
• QUERCUS AGRESYWNY (WIG)
• AMUNDI INDEKS WIG 20 (WIG20TR
• NN INDEKS ODPOWIEDZIALNEGO INWESTOWANIA FIO (WIG-ESG)

Drugą dużą grupą funduszy akcyjnych, poza uniwersalnymi, są fundusze akcji małych i średnich spółek. W przeciwieństwie do segmentu akcji uniwersalnych, tutaj “czysty” indeks dochodowy za benchmark przyjął tylko jeden fundusz:

• NN Średnich i Małych Spółek (60% mWIG40TR + 40% sWIG80TR)

W większości przypadków benchmarkami są indeksy cenowe. Co więcej, są one często modyfikowane o poduszkę płynnościową lub koszty zarządzania, co dodatkowo obniża poprzeczkę funduszowi.

Natomiast w tym przypadku wyniki funduszu można w łatwy sposób ocenić odnosząc je do indeksów dochodowych (mWIG40TR, sWIG80TR). Te są bowiem powszechnie dostępne w popularnych portalach.

Podsumowanie

1. Ze względu na sposób kalkulacji indeksy dzielą się na: cenowe i dochodowe (netto, brutto).
2. Benchmarkiem dla “standardowych” strategii akcyjnych są indeksy dochodowe.
3. Niektóre indeksy GPW są typu cenowego, więc nie byłyby dobrymi benchmarkami.
4. Większość indeksów państwowych i globalnych (S&P500, MSCI World itd.) publikowanych na popularnych portalach finansowych jest typu cenowego, więc przeważnie nie nadają się one na benchmarki.
5. Fundusze akcji renomowanych towarzystw zagranicznych za benchmark przeważnie przyjmują indeksy dochodowe netto.
6. Inwestujące za granica fundusze polskich TFI bardzo często nie mają benchmarku w ogóle, a jeśli mają z reguły jest to indeks cenowy. Brakuje powszechnych źródeł umożliwiających porównanie wyników tych funduszy z indeksami dochodowymi.
7. Fundusze polskie (inwestujące lokalnie) przeważnie mają benchmark lecz w niewielu przypadkach jest to indeks dochodowy. Na szczęście polskie indeksy dochodowe są powszechnie dostępne, więc wyniki takich funduszy można łatwo porównać z indeksami dochodowymi.