Ponad 2000 – tyle wynosi liczba zagranicznych firm inwestycyjnych, które mogą działać w Polsce. Ta liczba może robić wrażenie, lecz nie oznacza to, że firmy te rzeczywiście działają na terenie RP. O tym, czy korzystanie z usług zagranicznych firm inwestycyjnych jest tak samo bezpieczne jak z polskich, opowiada Agata Gawin, Dyrektor Departamentu Firm Inwestycyjnych Urzędu KNF.
Działalność maklerską w Polsce poza domami i biurami maklerskimi mogą prowadzić też zagraniczne firmy inwestycyjne i zagraniczne osoby prawne. Czym się różni zagraniczna firma inwestycyjna od zagranicznej osoby prawnej? Tych pierwszych jest bardzo wiele, a tych drugich nie ma – z czego to może wynikać?
Forma prowadzenia działalności maklerskiej na terytorium RP przez podmioty zagraniczne określona została w Ustawie o obrocie instrumentami finansowymi. Art. 117 Ustawy odnosi się do działalności zagranicznych firm inwestycyjnych, tj. podmiotów z siedzibą w państwie członkowskim – państwie będącym członkiem Unii Europejskiej lub stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (z wyłączeniem Polski), które posiadają zezwolenie na prowadzenie działalności maklerskiej wydane przez macierzysty organ nadzoru, tj. organ nadzoru państwa, w którym firma ma siedzibę. Podmioty te mogą prowadzić działalność maklerską w Polsce transgranicznie, tj. za pośrednictwem oddziału lub bez oddziału.
Z kolei art. 115 Ustawy dotyczy zagranicznych osób prawnych z siedzibą na terytorium państwa innego niż państwo członkowskie (z wyłączeniem Polski). Podmioty te mogą prowadzić działalność maklerską w Polsce wyłącznie w formie oddziału. Prowadzenie takiej działalności wymaga zezwolenia Komisji.
Ponadto, podmioty zagraniczne mogą utworzyć w Polsce spółkę prawa handlowego, w formie wskazanej w art. 95 Ustawy i ubiegać się o zezwolenie na prowadzenie działalności maklerskiej na warunkach określonych w art. 82 i dalszych Ustawy.
Liczba ponad 2000 notyfikowanych zagranicznych firm inwestycyjnych może robić wrażenie, ale nie oznacza to, że firmy te rzeczywiście działają na terenie RP. W grupie tej jest wiele takich firm, które notyfikując się w macierzystym nadzorze nie miały nigdy zamiaru rozpoczęcia działalności na terenie RP.
Jeśli chodzi o zagraniczne osoby prawne, to część z tych firm ma swoje spółki zależne w Londynie, autoryzowane przez brytyjski organ nadzoru, i działa w Polsce transgranicznie na podstawie notyfikacji.
Zagraniczne firmy inwestycyjne mogą prowadzić w Polsce działalność w formie oddziału lub bez otwierania oddziału. Tych, które prowadzą działalność w formie oddziału jest 18, a tych bez oddziału – ponad 2000. Czy firmy prowadzące działalność bez oddziału mają jakieś obostrzenia (muszą spełniać jakieś dodatkowe warunki)?
Przez warunki prowadzenia działalności maklerskiej na terytorium RP rozumie się w szczególności zasady określone w przepisach Ustawy, przepisach wykonawczych wydanych na jej podstawie, jak również w bezpośrednio stosowanych przepisach prawa Unii Europejskiej. We wszystkich krajach UE obowiązują regulacje Dyrektywy MIFID i przepisów wykonawczych. Określają one m.in. zasady prowadzenia działalności, obowiązki firm inwestycyjnych i są takie same na terenie całej UE. Nałożenie dodatkowych wymogów naruszałoby swobodę działalności. Nie ma żadnych, szczególnych wymogów dla firm prowadzących działalność w formie bezoddziałowej. O tym, która z form zostanie wybrana, decyduje jedynie model biznesowy. Jak już jednak mówiłam nie jest tak, że w Polsce działa 2000 firm bezoddziałowo.
Najistotniejsze warunki prowadzenia działalności maklerskiej w Polsce przez zagraniczne firmy inwestycyjne określone zostały w dokumencie dostępnym na stronie KNF.
Czy można powiedzieć, że firmy prowadzące działalność z oddziałem są bardziej bezpieczne niż firmy bez oddziału?
Zagraniczne firmy inwestycyjne prowadzące działalność zarówno przez oddział, jak i bez oddziału, zobowiązane są do stosowania przepisów Dyrektywy MiFID oraz przepisów wykonawczych do niej.
Działalność zagranicznych firm inwestycyjnych za pośrednictwem oddziału w Polsce umożliwia przede wszystkim bezpośredni kontakt z przedstawicielami danego podmiotu w polskiej placówce i tym samym możliwość uzyskania informacji bezpośrednio od pracowników oddziału, w języku polskim. Dotyczy to przede wszystkim kwestii związanych z zasadami i warunkami świadczenia usług maklerskich, rozwiązywania bieżących wątpliwości z nimi związanych czy składania reklamacji.
Kiedy zagraniczne firmy inwestycyjne zaczęły w Polsce prowadzić działalność?
Zagraniczne firmy inwestycyjne rozpoczęły notyfikowanie działalności maklerskiej w Polsce na zasadzie jednolitego paszportu wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Pierwsze zawiadomienie dotyczące zamiaru prowadzenia działalności maklerskiej przez zagraniczną firmę inwestycyjną na terytorium RP wpłynęło do Komisji w dniu 4 maja 2004 r.
Jak wygląda procedura dopuszczenia zagranicznej firmy inwestycyjnej do działalności w Polsce?
Zagraniczna firma inwestycyjna może bez zezwolenia KNF wykonywać na terytorium RP czynności stanowiące działalność maklerską, pod warunkiem że dana czynność jest objęta zezwoleniem udzielonym tej firmie inwestycyjnej przez właściwy organ nadzoru w państwie jej siedziby. Podmiot zamierzający prowadzić działalność maklerską w innym państwie członkowskim zawiadamia swój macierzysty organ nadzoru, przekazując notyfikację wraz z określonymi informacjami (ich zakres uzależniony jest od formy zamierzonej działalności – w formie oddziału lub bez otwierania oddziału). To macierzysty organ nadzoru decyduje o tym, czy przekazać notyfikację do organu nadzoru właściwego w innym państwie członkowskim, gdzie podmiot zamierza prowadzić działalność.
Warunkiem rozpoczęcia na terytorium RP przez zagraniczną firmę inwestycyjną działalności maklerskiej w zakresie objętym zezwoleniem jest poinformowanie KNF przez właściwy organ nadzoru, który udzielił tej firmie inwestycyjnej zezwolenia na prowadzenie działalności maklerskiej, o zamiarze rozpoczęcia działalności.
Jeśli zagraniczna firma inwestycyjna ma zamiar działać bez oddziału może podjąć działalność po otrzymaniu przez Komisję zawiadomienia od macierzystego organu nadzoru tej firmy i w zakresie usług maklerskich wskazanych w zawiadomieniu. Natomiast działalność w formie oddziału może zostać podjęta z chwilą poinformowania tej firmy przez Komisję o warunkach prowadzenia działalności maklerskiej na terytorium RP albo z upływem 2 miesięcy od dnia otrzymania przez Komisję od macierzystego organu nadzoru tej firmy zawiadomienia i w zakresie usług maklerskich wskazanych w zawiadomieniu.
Czy macierzysty organ może nie przekazać notyfikacji?
Przepisy Dyrektywy 2014/65/UE w sprawie rynków instrumentów finansowych (Dyrektywa MiFID) oraz przepisy Ustawy dopuszczają możliwość nieprzekazania przez macierzysty organ nadzoru zagranicznej firmy inwestycyjnej zawiadomienia o zamiarze prowadzenia działalności maklerskiej przez tę firmę na terytorium innego państwa członkowskiego, jeśli stanowiłoby to zagrożenie dla funkcjonowania firmy inwestycyjnej, w szczególności jej sytuacji finansowej, pod kątem działalności planowanej w innym państwie.
Czy zagraniczna firma inwestycyjna musi uzyskać zezwolenie macierzystego organu nadzoru na prowadzenie działalności w Polsce?
Zgodnie z przepisami Dyrektywy MiFID zagraniczne firmy inwestycyjne, które zamierzają prowadzić działalność maklerską w innym państwie członkowskim zobowiązane są do przekazania zawiadomienia ich macierzystemu organowi nadzoru. Macierzysty organ nadzoru decyduje, czy zgodnie z przepisami MiFID dopuszczalne jest przekazanie właściwemu organowi nadzoru w innym państwie członkowskim stosowanego zawiadomienia. Jest to swoista autoryzacja tego organu nadzoru prowadzenia przez zagraniczną firmę inwestycyjną działalności transgranicznej na terytorium państwa goszczącego.
Czy zakres notyfikacji jest identyczny we wszystkich państwach członkowskich?
Zakres notyfikacji jest uregulowany przepisami Unii Europejskiej w sposób ujednolicony dla firm inwestycyjnych działających w państwach unijnych. Podobnie, ujednolicony w skali UE jest proces notyfikacji.
Jak wygląda zakres nadzoru KNF nad zagranicznymi firmami inwestycyjnymi?
W przypadku zagranicznych firm inwestycyjnych prowadzących na terytorium RP działalność maklerską bez otwierania oddziału, cały nadzór nad działalnością zagranicznej firmy inwestycyjnej sprawowany jest przez jego macierzysty organ nadzoru.
W przypadku zagranicznych firm inwestycyjnych prowadzących na terytorium RP działalność maklerską w formie oddziału – nadzór nad przestrzeganiem:
– zasad świadczenia usług maklerskich – stosuje się do nich prawo polskie i nadzór w tym zakresie sprawuje KNF,
– innych zasad (np. dotyczących sytuacji finansowej, warunków technicznych i organizacyjnych prowadzonej działalności) sprawowany jest przez macierzysty organ nadzoru, zgodnie z przepisami macierzystymi.
Komisji przysługuje również prawo przeprowadzenia kontroli działalności maklerskiej prowadzonej w oddziale zagranicznej firmy inwestycyjnej.
W przypadku, gdy istnieje prawdopodobieństwo podejrzenia naruszenia przepisów regulujących prowadzenie działalności maklerskiej przez notyfikowaną zagraniczną firmę inwestycyjną, Komisji, jako organowi nadzoru państwa goszczącego przysługują uprawnienia określone przepisami art. 86 ust. 1 Dyrektywy MiFID i odpowiednio w art. 168a i 169 Ustawy. Upraszczając Komisja może przede wszystkim powiadomić macierzysty organ nadzoru o stwierdzonych nieprawidłowościach z prośbą o interwencję i określić termin oczekiwanych działań, a jeśli uzna to za konieczne, w określonych sytuacjach, zawiesić lub zakazać prowadzenia działalności w całości lub w części na terytorium RP przez zagraniczną firmę inwestycyjną. Komisja posiada też możliwość skorzystania z nałożenia sankcji finansowych.
Czy korzystnie z usług firm nadzorowanych i nienadzorowanych przez KNF jest tak samo bezpieczne? Czy wymogi, zakres regulacji na rynkiem finansowym i jakość nadzoru w poszczególnych krajach jest porównywalny?
Zasady prowadzenia działalności maklerskiej przez firmy inwestycyjne na terytorium wszystkich państw członkowskich są jednolite i regulowane przepisami przede wszystkim Dyrektywy MiFID oraz rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2017/565 i dotyczą warunków prowadzenia działalności maklerskiej, wymogów organizacyjnych, zasad ochrony informacji związanych ze świadczonymi usługami oraz ochrony aktywów klientów. W zakresie, w jakim dopuszczają przepisy Dyrektywy MiFID, państwa członkowskie mogą wprowadzić dodatkowe wymogi do zasad prowadzenia działalności maklerskiej w danym państwie.
Jeśli chodzi o obszary, w których klient może być narażony na nieuczciwe działanie firmy inwestycyjnej, warto zwrócić uwagę, że bardzo dużo zależy od podejścia samych inwestorów, którzy zawsze powinni zachowywać ostrożność podejmując decyzje inwestycyjne. Największym zagrożeniem nie są notyfikowane zagraniczne firmy inwestycyjne, lecz podmioty działające nielegalnie, często spoza obszaru UE, które obiecując szybkie i wysokie zyski nastawione są często na sprzeniewierzenie pieniędzy klientów. Zanim skorzystamy z oferty i powierzymy komuś swoje pieniądze, warto sprawdzić na stronie KNF, czy podmiot posiada stosowne zezwolenie lub czy jest notyfikowany. To minimum bezpieczeństwa, które powinniśmy sobie zapewnić. Słyszymy często o przypadkach inwestorów, którzy raz dokonawszy przelewu są nadal nagabywani o dodatkowe wpłaty, którym odmawia się wypłaty środków, jeśli nie dopłacą odpowiedniej kwoty, lub po prostu kontakt się urywa. Niestety najczęściej jedynym śladem dla prokuratury jest w takich wypadkach wielojęzyczna strona internetowa prowadząca poza granice RP.
Polskie domy i biura maklerskie objęte są obowiązkowym systemem rekompensat. Czy podobne systemy funkcjonują w innych państwach członkowskich? Czy zakres ochrony w państwach członkowskich jest zbliżony?
Przepisy Dyrektywy MiFID nakładają na firmy inwestycyjne obowiązek członkostwa w systemie rekompensat. Ponadto, na podstawie art. 136 Ustawy, oddział notyfikowanej zagranicznej firmy inwestycyjnej może przystąpić do systemu rekompensat prowadzonego przez KDPW S.A. Pozostałe systemy rekompensat gwarantują co najmniej taki zakres ochrony jak polski system rekompensat.
Jak wygląda kwestia sporów prawnych między polskim klientem a zagraniczną firmą inwestycyjną? Czy w razie konfliktu polscy inwestorzy skazani są na „latanie po sądach” poza Polską?
W razie sporu z zagraniczną firmą inwestycyjną zastosowanie znajdą przepisy macierzyste tej firmy. Informacje dotyczące procedury składania reklamacji i sposobu ich rozpatrywania zawarte są przede wszystkim w dokumentach kontraktowych, których postanowienia klient powinien akceptować przed skorzystaniem z usług maklerskich świadczonych przez zagraniczną firmę inwestycyjną. Ponadto, w krajach członkowskich działa wiele instytucji uprawnionych do podejmowania działań w zakresie nieprawidłowości w działalności podmiotów rynku finansowego, zgłaszanych przez klientów tych podmiotów, jak np. Rzecznik Finansowy.
Czy w przeszłości zdarzały się nieprawidłowości związane z działalnością zagranicznych firm inwestycyjnych w Polsce? Jeśli tak, jakie są ich „grzechy główne”?
Uwagi zgłaszane w odniesieniu do działalności zagranicznych firm inwestycyjnych, dotyczyły przede wszystkim kwestii prawidłowej realizacji obowiązków informacyjnych wobec klienta lub potencjalnego klienta, uregulowania zasad świadczenia usług maklerskich w umowach i regulaminach, sposobu rozpatrywania skarg, jakości świadczonych usług. Przedmiotowy podział zgłoszeń dotyczących działalności zagranicznych firm inwestycyjnych w poszczególnych latach ujęty został w sprawozdaniach rocznych KNF i dostępny jest na stronie KNF.
Dziękuję za rozmowę.
