OIPE – czy warto otworzyć “europejskie IKE”?

Unia Europejska spostrzegła, że Europejczycy mają małe oszczędności emerytalne. Aby zmotywować społeczeństwo do większych oszczędności postanowili powołać do życia OIPE, czyli Ogólnoeuropejski Indywidualny Produkt Emerytalny. W ostatnim czasie “rozporządzenie o OIPE” zostało zaimplementowane w Polsce. Nowy typ konta emerytalnego ma konstrukcję bardzo podobną do IKE. Tak zyskaliśmy dodatkową, dobrowolną formę oszczędzania na emeryturę. Na ten moment jedyną firmą w Europie, która oferuje OIPE jest Finax. W tym materiale pokazuję, czym jest OIPE, jak inwestowane są pieniądze, jak wypada na tle innych typów kont oraz jak wyglądają wypłaty i transfery. W końcowym podsumowaniu przedstawiam też moją decyzję dotyczącą otwarcia OIPE i jej uzasadnienie.

Na wstępie zastrzegam, że tekst jest niezależny. To nie jest artykuł sponsorowany, nie powstał w oparciu o współpracę komercyjną. Nie ma tu linków afiliacyjnych. Nie uzyskam żadnej korzyści, jeżeli otworzycie rachunek OIPE w Finax. Tekst jest wyrazem mojej subiektywnej opinii na temat OIPE (choć staram się być najbardziej obiektywny jak potrafię).

Czym jest OIPE?

System emerytalny w Polsce opiera się na 3 filarach:

• I filar – ZUS
• II filar – OFE
• III filar – IKE, IKZE, PPE, PPK

Unia Europejska dostrzegła, że Europejczycy są słabo zabezpieczeni na emeryturę i postanowiła pomóc zmotywować Europejczyków do dodatkowego oszczędzania jesień życia i powołała do życia OIPE, czyli Ogólnoeuropejski Indywidualny Produkt Emerytalny. OIPE to nowy typ konta emerytalnego, zaliczany do tzw. III filara. Podobnie jak IKE i IKZE jest produktem, do którego przystąpienie jest całkowicie dobrowolne.

Konstrukcja jest bardzo zbliżona do IKE. Korzyścią podatkową jest zwolnienie z podatku od zysków kapitałowych. Aby skorzystać z ulgi podatkowej należ oszczędzać przez min 5 lat, do osiągnięcia przynajmniej 60 r.ż.

OIPE można w uproszeniu nazwać “europejskim IKE”.

Czy kolejny produkt emerytalny był w Polsce potrzebny?

Podzielam diagnozę unijnych urzędników, że Europejczycy są słabo zabezpieczeni na emeryturę. Jednak uważam, że ich pomysł na rozwiązanie problemu zabezpieczenia emerytalnego jest słaby.

Konta emerytalne w Polsce już istnieją, ale mało osób z nich korzysta.

• Z rachunków IKE i IKZE korzysta w Polsce ok. 1 mln osób, czyli mniej więcej 7% osób pracujących w Polsce.
• Dodanie kolejnego konta emerytalnego komplikuje system emerytalny, bo to kolejny produkt, którego trzeba się “nauczyć”. Jako, że jego konstrukcja jest podobna do IKE, lepiej byłoby zwiększyć o 100% limit wpłat do IKE.

Uważam, że problem leży gdzie indziej:

• Polacy małą niską świadomość istnienia kont emerytalnych IKE i IKZE. Do tego mają
• Polacy mają małe oszczędności, przez co trudno im wypełnić limity wpłat na IKE i IKZE

To, co według mniej bardziej by się przydało systemowi emerytalnemu w Polsce:

• Zwiększenie świadomości istnienia już dostępnych rozwiązań (rządowe kampanie informacyjne)
• Zachęcanie Polaków do większego oszczędzania zamiast konsumpcji (zadanie dla mediów i blogosfery)
• Poprawa takich programów jak PPK w kierunku większe elastyczności realizowanej strategii

Z mojej perspektywy utworzenie OIPE to dobra informacja przede wszystkim dla osób, które już korzystają z IKE i IKZE i są zainteresowane inwestowaniem dodatkowych środków w sposób zapewniający ulgi podatkowe.

Kto może przystąpić do OIPE

Zasady prowadzenia OIPE są podobne jak w IKE i IKZE.

• OIPE może prowadzić wyłącznie jeden oszczędzający (rachunki są tylko. indywidualne, nie ma rachunków wspólnych).
• Jedna osoba może mieć tylko 1 konto OIPE
• Można posiadać jednocześnie OIPE, IKE i IKZE

Z OIPE mogą korzystać osoby, które ukończyły:

• 18 lat – w pełnym zakresie
• 15 lat – mogą dokonywać wpłat tylko w tym roku kalendarzowym, w którym uzyskiwały dochody z umowy o pracę i tylko do wysokości dochodów z tego tytułu

W przeciwieństwie do IKE i IKZE, osoba fizyczna, która nabyła uprawnienia emerytalne i ma ukończony 55. rok życia, nie może zawrzeć umowy o prowadzenie OIPE.

Zasady przystąpienia do OIPE są podobne co w IKE IKZE, a główną różnicą jest to, że do OIPE w Polsce przystąpić mogą jedynie rezydenci Polski.

Jak długo trzeba oszczędzać?

Korzyści podatkowe i warunki ich uzyskania są takie same jak w IKE. Korzyścią podatkową w OIPE jest brak podatku od zysków kapitałowych. Aby osiągnąć ulgi podatkowe należy:

• osiągnąć wiek 60 lat (lub 55 lat w przypadku wcześniejszego nabycia uprawnień emerytalnych)
• dokonać wpłat na subkonto OIPE co najmniej w 5 dowolnych latach kalendarzowych albo dokonać ponad połowy wartości wpłat nie później niż na 5 lat przed dniem złożenia wniosku o dokonanie wypłaty.

Spełnienie powyższych warunków jest niezbędne do uzyskania korzyści podatkowych. Jednak pieniądze można wypłacić wcześniej w dowolnym momencie. Wypłata z OIPE bez spełnienia warunków to tzw. zwrot. Ale to nic strasznego. W takim wypadku trzeba będzie po prostu zapłacić podatek od zysków kapitałowych.

Ulgi podatkowe w OIPE uzyskuje się tak jak w IKE – trzeba inwestować przez min. 5 lat do osiągnięcia 60 roku życia.

Limity wpłat

Wpłat do OIPE objęte są rocznym limitem. Wynosi on tyle samo co w IKE, czyli 3-krotność przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej. Chociaż w 2023 limit wpłat dla OIPE jest nieco wyższy (decyzją Pani Minister) i wynosi 21 312 zł.

Wpłaty do IKE i IKZE mogą być dokonywane tylko w PLN. Tymczasem w OIPE jest wybór. Wpłaty mogą być dokonywane w PLN lub EUR. Ustawa tego wyboru nie sankcjonuje, wynika to z sposobu interpretacji przepisów przez Finax). Jeżeli mamy oszczędności w PLN, wygodniej wpłacać PLN (wpłaty w EUR nie mają wpływu na dywersyfikację walutową, bo tą zapewnia dywersyfikacja inwestycji przez ETF

Roczny limit wpłat do OIPE jest taki sam jak do IKE – 3-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, przy czym wpłaty mogą być nie tylko w PLN ale także w EUR.

Zwrot z OIPE

Aby uzyskać korzyści podatkowe trzeba spełnić określone warunki, przede wszystkim inwestować odpowiednio długo (do 60 r.ż.). Jednak pieniądze można wycofać wcześniej. Wypłata bez spełnienia warunków do uzyskania korzyści podatkowych to tzw. zwrot.

W tym punkcie OIPE jest podobne jest do IKZE. Zwrot może być jedynie całkowity (nie ma opcji zwrotu częściowego).

Konsekwencją zwrotu będzie konieczność zapłacenia podatku od zysków kapitałowych. Przy czym nie trzeba składać żadnych deklaracji podatkowych. Rozlicza nas instytucja prowadząca OIPE.

Istnieje możliwość “przedwczesnego” wycofanie środków z OIPE w formie zwrotu. Możliwy jest jedynie zwrot całkowity.

Bezpieczeństwo środków

Można spotkać się z opiniami, że “środki w OIPE są jeszcze bardziej bezpieczne niż w IKE i IKZE, bo ten typ konta funkcjonuje w oparciu o prawo europejskie“.

Być może uregulowanie OIPE na gruncie prawa europejskiego zwiększa w pewnym stopniu bezpieczeństwo – nie mogę tego wykluczyć. Jednak mogę sobie wyobrazić, że jeżeli znalazłby się rząd na tyle zuchwały, że sięgnąłby po prywatne środki w IKE i IKZE, to mógłby też sięgnąć po środki w OIPE. Na przykład nakładając podatek od zysków kapitałowych na wypłacane środki.

Uważam, że dążąc dywersyfikacji ryzyka lokalizacji inwestycji, lepiej byłoby otworzyć rachunek “zwykły” u brokera zagranicznego.

Być może środki w OIPE są jeszcze bardziej bezpieczne niż w IKE/IKZE. Ale, jeżeli komuś bardzo zależy na dywersyfikacji ryzyka lokalizacji, jeszcze lepszym rozwiązaniem może być rachunek zwykły u jednego z brokerów zagranicznych.

Jakie firmy prowadzą OIPE?

Rejestr firm, które prowadzą OIPE jest publiczny. Centralny rejestr dostawców OIPE dostępny jest pod adresem: https://pepp.eiopa.europa.eu/

OIPE może być prowadzony przez różne instytucje: zakłady ubezpieczeń, towarzystwa funduszy inwestycyjnych czy domy maklerskie. W momencie pisania tego artykułu w całej Europie zarejestrowane była tylko jedna firma oferująca OIPE: słowacki robo-doradca Finax.

Jedyną aktualnie firmą oferującą OIPE jest Finax. OIPE w Finax jest oferowane pod nazwą “Europejska Emerytura“.

Jak inwestowane są pieniądze w OIPE?

Jedną z największych różnic między OIPE a IKE/IKZE jest sposób inwestowania pieniędzy. O ile IKE/IKZE pozwalają na samodzielne inwestowanie wg wybranej przez siebie strategii, OIPE może być prowadzone jedynie w formie usługi zarządzania portfelami. Portfele powinny być dopasowane do profilu ryzyka inwestora i wraz z wiekiem poziom ryzyka w portfelu powinien się zmniejszać.

Uważam, że brak swobody wyboru strategi to jedna największa wad OIPE. Usługa zarządzania portfelami ma swoje zalety, ale powinna być jedynie jedną z opcji (powinien być wybór). Nie rozumiem, jak można w produkcie, który jest całkowicie dobrowolny wprowadzać takie ograniczenie. To zniechęca do OIPE wszystkie osoby, które mają inny pomysł na inwestowanie niż to co oferują dostawcy.

Jedyny aktualnie zarejestrowany dostawca Finax inwestuje środki w ETF-y w sposób pasywny (chociaż ich portfel jest nieco odchylony od globalnych indeksów akcji ważonych aktywami). Zasadniczo jest to dobry pomysł dla znacznej części społeczeństwa. Zwłaszcza, że Finax zapewnia pełną automatyzację tej usługi. Jednak:

• Podobną strategię można by realizować bez dodatkowych kosztów zarządzania, inwestując samodzielnie np. w ETF-y typu multi-asset (z mniejszym poziomem automatyzacji, ale nie każdy tego potrzebuje)
• Portfele Finax nie są zabezpieczone przed wahaniami kursów walutowych, co w przypadku portfeli konserwatywnych (zawierających w większości obligacje) oznacza dość wysoką zmienność, której inwestorzy konserwatywni mogą nie wytrzymać (może nawet większość społeczeństwa?).
• Część osób może nie chce realizować strategii pasywnej i wolałaby inwestować aktywnie

W OIPE nie można inwestować samodzielnie. Pieniądze mogą być inwestowane jedynie w oparciu o usługę zarządzania portfelami przez dostawcę OIPE. Finax inwestuje w ETF-y w sposób pasywny.

Dostępne portfele

W OIPE w Finax do wyboru są 2 portfele, które różnią się udziałem akcji i obligacji:

• 100/0
• 80/20

Udział akcji w tych portfelach jest bardzo wysoki (100% lub 80%).

• Z jednej strony to dobrze, bo w zakładając inwestowanie w długim terminie można sobie pozwolić na większą zmienność (oczekując w zamian wyższych stóp zwrotu). Mi osobiście tak wysoki udział akcji odpowiada.
• Z drugiej strony duża część społeczeństwie jest raczej ostrożna i ma niską tolerancję na ryzyka. Stawiam tezę, że nawet większość. Dla osób konserwatywnych portfele z dużym udziałem akcji są raczej złym pomysłem, nawet przy założeniu długiego horyzontu inwestycyjnego. Kilkudziesięcio-procentowe spadki mogą je bardzo stresować. Z tego punktu widzenia wybór portfeli jest bardzo wąski, niedopasowany do osób najbardziej konserwatywnych. No chyba, że zakładamy że osoba konserwatywna w OIPE inwestuje tylko część środków, a pozostałą część bardziej bezpiecznie gdzie indziej.

W OIPE do wyboru są portfele 100/0 lub 80/20. Biorąc pod uwagę długi horyzont to niby dobrze, ale wiele osób nie wytrzyma zmienności, którą charakteryzują się portfele składające się w większości z akcji.

Jak zmienia się portfel w Finax wraz z upływem czasu?

Regulacje narzucają na usługę zarządzania portfelami w OIPE pewne ograniczenia w zakresie strategii. Dlatego wraz z upływem czasu udział obligacji zwiększa się – jest to tak zwana “ścieżka schodzenia”, podejście które znamy np. z funduszy cyklu życia. “Ścieżka schodzenia” zaczyna się 10 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Wiek emerytalny dla kobiet i mężczyzn jest inny (60 i 65 lat), więc w przypadku kobiet proces zaczyna się w wieku 50 lat, a mężczyzn – 55 lat. Bez względu na to, czy startowaliśmy z portfelem 100/0 czy 80/20, osiągając wiek emerytalny oszczędzający kończy z portfelem 60/40. Szczegółowy przebieg zmian możecie sprawdzić w tabelach opublikowanych przez Michała Szafrańskiego (Jak oszczędzać pieniądze) w artykule “OIPE, czyli kolejna emerytalna tarcza podatkowa. Dla kogo?“.

• Z jednej strony, co do zasady takie działanie jest dobre, bo na ogół wraz z wiekiem zmniejsza się tolerancja na ryzyko.
• Z drugiej strony złe, bo:
  • Są wyjątki od tej reguły, którego ja jestem przykładem (po osiągnięciu w części obligacyjnej pewnej kwoty, przestałem czuć potrzebę dopłat do części obligacyjnej)
  • Dążąc maksymalnego wykorzystania ulg podatkowych inwestor może chcieć inwestować w OIPE tylko część akcyjną (teoretycznie bardziej zyskowną) a obligacyjną poza OIPE – przez rachunek opodatkowany.

Nie mogę zrozumieć, czemu zasada obniżania ryzyka jest obligatoryjna. Mogłoby to być nawet rozwiązanie domyślne, ale powinna istnieć opcja “wyłączenia” tego mechanizmu. W ochronie klienta brakuje spójności: z jednej strony mechanizm obniżania ryzyka jest obligatoryjny, ale sam wybór portfeli jest ograniczony do wysokiego ryzyka. To oczywiście przytyk nie do Finax, lecz unijnych urzędników.

Wraz z upływem czasu poziom ryzyka w portfelach obligatoryjnie zmniejsza się. W wieku 60 lat portfele klientów osiągają strukturę 60/40.

Czy OIPE daje gwarancję, że pokona inflację?

Dostawca ma obowiązek stosowania technik ograniczania ryzyka oraz udowodnić unijnym urzędnikom, że z dużym prawdopodobieństwem uda się ochronić przed inflacją. W regulacjach jest też mowa o tym, że OIPE powinno dawać gwarancje zainwestowanego kapitału (Rozporządzenie ws OIPE, Preambuła, pkt 54).

Być może cel takich regulacji jest szczytny, ale mówienie o jakichkolwiek gwarancjach osiągnięcia określonego wyniku na rynku kapitałowym to jakieś nieporozumienie. W długim terminie w przeszłości akcje i obligacje pokonywały inflację, ale nie znamy przyszłości. Inwestowanie wiąże się z ryzykiem i nie zmienią tego żadne regulacyjne frazesy. Uważam, że stosowanie takiego języka jest wręcz szkodliwe, bo może kształtować nierealistyczne oczekiwania wśród klientów (uwaga dotyczy zapisów unijnego rozporządzenia).

Dostawcy OIPE ubiegając się o rejestrację oferty OIPE muszą udowodnić, że z dużym prawdopodobieństwem uda im się pokonać inflację. Jednak trzeba pamiętać, że na giełdzie nie ma mowy o żadnych gwarancjach. Inwestowanie wiąże się z ryzykiem.

OIPE vs IKE/IKZE/rachunek zwykły – bilans [Kalkulator]

Ile kosztuje OIPE?

Regulacyjny limit kosztów pobieranych przez dostawcę OIPE wynosi 1% w skali roku. To dobrze, że regulacje są pisane z myślą o interesie klientów, ale wydaje się, że nie jest to ograniczenie zbyt “drakońskie”.

1% to tylko górny limit. Dostawcy mogą pobierać opłaty niższe niż regulacyjny limit i w przypadku Finax tak właśnie jest. Konto OIPE w Finax kosztuje:

• Opłata za zarządzanie – 0,72% (to znacznie mniej niż za rachunek standardowy, gdzie opłata wynosi 1,2%)
• Prowizje maklerskie – brak
• Koszty przewalutowania – 0,0045 zł w stosunku do kursu spot, czyli można w uproszczeniu powiedzieć, że koszt pomijalny (Źródło: Finax)

Z jednej strony, 0,72% to mniej niż mniej niż ofercie standardowej (1,2%) i regulacyjny limit 1%, więc brawo dla Finax za obniżenie kosztów w OIPE.  Z drugiej strony, inwestując np. w ETF multi-asset przez IKE lub IKZE taka dodatkowa opłata nie jest ponoszona. Chociaż w trzeba uwzględnić, że IKE/IKZE występują koszty transakcyjne, co przy małych kwotach może mieć spore znaczenie. Więcej szczegółów w akapicie dotyczącym kalkulacji przychodów i kosztów.

Limit kosztów w OIPE wynosi 1%. W Finax opłata za zarządzanie jest niższa od górnego limity – 0,72% rocznie.

Ile kosztuje portfel ETF-ów w Finax?

Opłata za zarządzanie nie jest całkowitym kosztem ponoszonym przez inwestora. Są też koszty zarządzania pobierane przez same ETF-y, którymi Finax zarządza. I tu akurat Finax “zyskuje punkty”. Koszty zarządzania portfela ETF zależą od składu portfela, ale średnie koszty wynoszą 0,18%. Traktując ETF-y typu multi-asset jako alternatywę, koszty zarządzania wyniosłyby przynajmniej 0,25%, czyli więcej niż w Finax (0,18%). Koszty całkowite wyniosłyby:

• Finax: 0,72% + 0,18% = 0,90%
• ETF multi-asset = 0,25%

Można w uproszczeniu powiedzieć, że efektywnie różnica kosztów całkowitych wynosi nie 0,72% lecz 0,65% (0,90-0,25%). Trzeba jednak zaznaczyć, że portfele Finax i ETF-ów multi-asset trochę się różnią, więc różnica w stopach zwrotu ostatecznie pewnie będzie inna niż różnica w kosztach.

Koszty w Finax wynoszą 0,72%, ale w porównanie z najtańszymi ETF-ami multi-asset różnica kosztów całkowitych efektywnie wynosi ok. 0,65%.

Kalkulacja przychodów i kosztów [KALKULATOR]

Na wszystkich kontach emerytalnych – IKE, IKZE i OIPE – uzyskujemy korzyści podatkowe. To, co je różni to przede wszystkim opłaty.

Struktura opłat: OIPE vs IKE/IKZE/rachunek “zwykły”

• OIPE – ponosimy dodatkowe koszty zarządzania (efektywnie 0,65%), ale nie ponosimy kosztów transakcyjnych (koszt przewalutowania jest w zasadzie pomijalny).
• IKE / IKZE – nie ponosimy dodatkowych kosztów zarządzania, ale:
  • ponosimy koszty transakcyjne (prowizje maklerskie i koszty przewalutowania)
  • U niektórych brokerów ponosimy opłatę za przechowywanie papierów wartościowych (np. BM mBank, BM Santander)
• Rachunek “zwykły” – nie ponosimy dodatkowych kosztów zarządzania, ale obowiązuje nas podatek od zysków kapitałowych

OIPE opłaca się tym bardziej, im:

• mniejsze kwoty inwestycji
• krótszy horyzont inwestycji
• wyższa stopa zwrotu

W OIPE ponosimy koszty zarządzania, a inwestując w IKE lub IKZE – głównie koszty transakcyjne.

IKE/IKZE vs OIPE

Z perspektywy przeciętnej osoby, która nie ma problemu z regularnym inwestowaniem w sposób samodzielny przez rachunek maklerski, sprawa jest prosta: IKE i IKZE są ogólnie bardziej korzystne kosztowo. Dzieje się tak, ponieważ w długim horyzoncie koszty transakcyjne mają mniejszy wpływ na inwestycje niż koszty zarządzania.

Aby to zobrazować spójrzcie na poniższą serię symulacji OIPE vs ETF multi-asset przez IKE/IKZE w różnych horyzontach czasowych (10 – 30 lat) przy następujących założeniach:

• Roczna wpłata: 20 805 zł
• Roczna stopa zwrotu: 5%
• Wiek zakończenia inwestycji: 65 lat (przy wypłacie z OIPE i IKE nie płacimy podatku od zysków kapitałowych, IKZE – płacimy podatek 10% od kapitału)
• Dodatkowe koszty zarządzania w OIPE (efektywnie): 0,65%
• Rachunek IKE/IKZE – koszty transakcyjne: prowizja 0,29% (min. 14 zł), koszty przewalutowania: 0,1%
• Skład portfeli Finax i ETF-ów multi-asset są taki sam (to nie jest prawdą, dlatego wyniki symulacji są jedynie przybliżeniem)

Aby wykonać własne kalkulacje, skorzystaj z “Kalkulator IKE/IKZE/OIPE”, który powstał w toku prac na Atlasem Pasywnego Inwestora. Jakiś czas temu postanowiliśmy go bezpłatnie udostępnić. W ostatnim czasie został rozbudowany o OIPE.

Natomiast istnieje kilka przypadków, kiedy OIPE może okazać się lepszym rozwiązaniem:

• Inwestowanie małych kwot regularnie (np. 100 zł co miesiąc), zwłaszcza w krótkim terminie (dostawcy IKE/IKZE stosują minimalne wartości prowizji, które przy małych kwotach mogą być efektywnie bardzo wysokie, co może popsuć wynik inwestycji). Tym bardziej, jeżeli broker pobiera opłatę za przechowywanie papierów wartościowych.
• Inwestor ma problem z regularnym inwestowaniem przez rachunek maklerski (Finax pozwala na pełną automatyzację, więc lepiej zapłacić 0,72% niż nie inwestować w ogóle)
• Inwestor posiada IKE/IKZE np. w formie funduszy inwestycyjnych, co pozwala na automatyzację, ale często jest rozwiązaniem drogim (dzięki Finax automatyzacja jest tańsza)

Samodzielne inwestowanie przez IKE/IKZE zasadniczo jest tańsze niż OIPE. OIPE może się opłacać przy małych kwotach lub gdy zależy nam na pełnej automatyzacji inwestycji.

Rachunek “zwykły” vs OIPE

W kategorii “inwestowania samodzielnego” sytuacja jest dość prosta: IKE i IKZE zasadniczo wygrywają z OIPE. Natomiast przed dużym dylematem staną osoby, które w pierwszej kolejności wypełniają limity wpłat na IKE/IKZE i chcą zainwestować dalsze nadwyżki finansowe: czy lepiej wybrać OIPE czy rachunek zwykły:

• OIPE – trzeba się liczyć dodatkowymi kosztami zarządzania (efektywnie ok. 0,65%), ale nie ma podatku od zysków kapitałowych
• Rachunek zwykły – nie ma dodatkowych kosztów zarządzania, ale trzeba płacić podatek od zysków kapitałowych

Dylemat jest tym bardziej zasadny, że zaczyna przybywać rozwiązań, które pozwalają na automatyzację inwestycji (dzięki czemu u “zwykłego” brokera może być równie wygodnie co u robo-doradcy), np.:

• Zlecenie regularne (Recurring order) w Interactive Brokers
• Plany Inwestycyjne w XTB

Kluczem do odpowiedzi na to pytanie jest horyzont inwestycyjny:

• W dłuższym okresie bardziej powinien się opłacać rachunek zwykły
• W krótszym okresie – więcej powinno dać zarobić OIPE

Aby to zobrazować posłużymy się serią symulacji OIPE vs ETF multi-asset przez rachunek zwykły (w XTB) o różnych horyzontach czasowych, przy następujących założeniach:

• Roczna wpłata: 20 805 zł
• Roczna stopa zwrotu: 5%
• Wiek zakończenia inwestycji: 60 lat (przy wypłacie z OIPE nie płacimy podatku od zysków kapitałowych)
• Dodatkowe koszty zarządzania w OIPE (efektywnie): 0,65%
• Rachunek “zwykły” – koszty transakcyjne: prowizja 0%, koszty przewalutowania: 0,5%
• Skład portfeli Finax i ETF-ów multi-asset są taki sam (to nie jest prawdą, dlatego wyniki symulacji są jedynie przybliżeniem)

Przy takich założeniach, w zależności od horyzontu inwestycyjnego, bardziej opłacalne jest:

• 10 lat – OIPE
• 20 lat – OIPE
• 30 lat – OIPE
• 40 lat – “Zwykły”
• 50 lat – “Zwykły”

Aby wykonać własne kalkulacje, skorzystaj z “Kalkulator IKE/IKZE/OIPE”, który powstał w toku prac na Atlasem Pasywnego Inwestora. Jakiś czas temu postanowiliśmy go bezpłatnie udostępnić. W ostatnim czasie został rozbudowany o OIPE.

Jednak różnice nie są porażająco duże. Jeżeli wartości byłyby zbliżone, warto dodatkowo wziąć pod uwagę:

• Ryzyko zwrotu – gdyby okazało się, że musimy wypłacić pieniądze przed osiągnięciem 60 r.ż., korzyści podatkowych nie uzyskamy, a poniesionych kosztów zarządzania nikt nam już nie zwróci. To przemawia za wyborem rachunku “zwykłego”.
• Jurysdykcja – dążąc do dywersyfikacji ryzyka lokalizacji, inwestor może chcieć mieć część pieniędzy poza Polską. To przemawia za wyborem OIPE w Finax (Słowacja) zamiast rachunku zwykłego w XTB. Chociaż z tego punktu widzenia jeszcze lepszym wyborem może być rachunek “zwykły” w Interactive Brokers ze względu na cenioną jurysdykcję irlandzką.
• Automatyzacja – automatyzacja w Finax stoi (aktualnie) na wyższym poziomie niż w IBKR czy XTB. To przemawia za wyborem Finax.

OIPE lepiej się kalkuluje w krótszym okresie (np. 10, 20, 30 lat) a rachunek “zwykły” w dłuższym (np. 40, 50 lat lub więcej). Chociaż różnice nie są wysokie.

Wypłata i transfery

Wypłata jednorazowa lub raty

Podobnie jak w IKE i IKZE, wypłata pieniędzy z OIPE możliwa jest na 2 sposoby. Dostępna jest wypłata:

• jednorazowa
• w ratach

W przypadku wypłaty jednorazowej, co do zasad wypłaty, nie ma żadnych różnic między IKE, IKZE i OIPE. Większość wypłacających decyzuje się właśnie na wypłatę jednorazową (w 2022 roku wypłatę jednorazową wybrało 97% osób wypłacających z IKE i IKZE – dane KNF). Ale to moim zdaniem błąd – wypłata w ratach jest dużo bardziej efektywna. W wypłacie w ratach OIPE wypada lepiej 2 obszarach.

Po pierwsze, ustawa o OIPE jest lepiej napisana w zakresie możliwości zmiany wypłaty w ratach na jednorazową (nie pozostawia pola do interpretacji).

• Ustawa o IKE/IKZE – w części o IKZE jest zapis o tym, że wypłata w ratach może w każdej chwili jest być zamieniona na wypłatę jednorazową, a w części o IKE go nie ma. To stwarza pole do interpretacji. Efekt jest taki, że nie wszystkie domy maklerskie umożliwiają taką zmianę (np. BM Santander). To może zniechęcać ludzi do wypłaty w ratach.
• Ustawa o OIPE – zawiera wyraźny zapis, że wypłata w ratach może w każdej chwili jest być zamieniona na wypłatę jednorazową (nie ma pola do interpretacji)

Po drugie, OIPE zapewnia większą swobodę określenia wysokości raty i jej automatyzacji. W przypadku:

• IKE/IKZE maklerskiego wypłata w ratach wymaga od inwestora zapewnienia środków na wypłatę każdej raty. Można samodzielnie sprzedawać aktywa co miesiąc, ale to mało wygodne, bo trzeba o tym pamiętać i poświęcać temu czas. Aby tego uniknąć można korzystać z ETF-ów Distributing, ale możliwości dopasowania wysokości raty do swoich potrzeb są niewielkie, bo wybór ETF-ów o różnej stopie dywidendy jest ograniczony.
• OIPE – można swobodnie określić ratę kwotowo, umorzenie aktywów wykonuje Finax, co zapewnia pełną automatyzację. Chociaż tym, co obecnie może zniechęcać do takiego rozwiązania, jest wysokość opłata za zarządzanie pobierana przez Finax. Miejmy nadzieję, że z czasem pojawi się konkurencja i opłaty spadną.

Ustawa o OIPE jest lepiej napisana niż ustawa o IKE/IKZE w zakresie wypłaty w ratach. Zapisy o możliwości zamiany wypłaty w ratach na jednorazową są jednoznaczne. W przypadku OIPE wypłata w ratach w jest bardziej wygodna niż z IKE lub IKZE (można precyzyjnie określić wysokość raty).

Przeniesienie OIPE do innego kraju

W sieci krążą opinie, że zamysł Unii Europejskiej przy tworzeniu OIPE był taki, aby posiadacz OIPE przenosząc się do innego kraju Unii Europejskiej mógł “zabrać ze sobą” swoje OIPE. Aby być precyzyjnym, w praktyce działa to tak, że emigrując do innego kraju, można kontynuować wpłaty w Polsce lub otworzyć OIPE w nowym kraju (nie można fizycznie przenieść środków ze “starego OIPE” do OIPE w nowym kraju).

Idea ciekawa, ale w praktyce nie jest to takie proste. Aby było to możliwe, dostawca OIPE musi zarejestrować swoją działalność w kraju, do którego posiadacz konta chce się przenieść. W momencie pisania tego artykułu Finax jest zarejestrowany tylko w części krajów UE (Słowacja, Czechy, Węgry, Chorwacja). Między innymi dlatego, że w niektórych “Rozporządzenie o OIPE” nie zostało jeszcze zaimplementowane, np. w Niemczech.

Poza tym spora część polskiej emigracji to Wielka Brytania, która nie jest już w UE, więc tam OIPE prowadzić nie można.

Aktualnie możliwości przeniesienia OIPE do innych krajów są bardzo ograniczone.

Wypłata transferowa

Podobnie jak w IKE i IKZE, w OIPE istnieje możliwość wypłaty transferowej, dzięki czemu można przenieść środki do innego dostawcy OIPE. Może ona obejmować całość środków.

Wypłata transferowa do innego dostawcy OIPE

Zgodnie z regulacjami dostawcę OIPE można zmienić nie częściej niż raz na 5 lat. Jednak Finax wychodzi na przeciw klientom i umożliwia zmianę już po roku. Przy czym obecnie ta opcja jest tylko teoretyczna, bo w chwili pisania tego artykułu zarejestrowany był tylko jeden dostawca OIPE (Finax).

Jednak w OIPE katalog możliwych “kierunków” wypłaty transferowej jest szerszy niż w IKE i IKZE. Możliwe jest przede wszystkim przeniesienie z IKE do OIPE, ale nie tylko.

Wypłata transferowa z IKE do OIPE

Pomiędzy rachunkami IKE i IKZE nie ma możliwości wypłaty transferowej. Pomiędzy OIPE i IKZE również nie. Jednak między OIPE i IKE przeniesienie jest możliwe pod pewnymi warunkami.

IKE –> OIPE – przeniesienie jest możliwe pod warunkiem, że:

• z IKE nie były dokonywane częściowe zwroty
• nie była dokonana wypłata transferowa z PPE (Pracowniczego Programu Emerytalnego)

Spełnienie tych warunków wydaje się dość łatwe, więc można powiedzieć że przeniesienie z IKE na OIPE jest opcją raczej powszechną. Czy warto z niej skorzystać? To zależy od przypadku:

• IKE maklerskie –> OIPE – takie przeniesienia w okresie:
  • akumulacji majątku to moim zdaniem zły pomysł (jeżeli ktoś radzi sobie z samodzielnym inwestowaniem, to co ponosić dodatkową opłatę za zarządzanie)
  • dystrybucji majątku, w przypadku wypłaty w ratach, OIPE może być wygodniejszym wehikułem do wypłat, bo zapewnia większą swobodę określenia raty. To może być dobry pomysł zwłaszcza, jeżeli pojawi się konkurencja i spadną opłaty za prowadzenie OIPE.
• IKE funduszowe/ubezpieczeniowe –> OIPE – OIPE podobnie jak IKE funduszowe i ubezpieczeniowe zapewnia możliwość pełnej automatyzacji procesu inwestowania. Jeżeli ktoś ma problem z regularnym inwestowaniem i mu na takiej automatyzacji zależy, jest to świetny pomysł, bo OIPE powinno wypadać dużo taniej.

Wypłata transferowa z OIPE do IKE (lub OIPE) innej osoby

Przeniesienie w kierunku OIPE –> IKE lub OIPE innej osoby jest możliwe w kilku szczególnych przypadkach:

• śmierć posiadacza OIPE – możliwe przeniesienie:
  • do IKE lub OIPE osoby uprawnionej
  • do IKE lub OIPE jego małżonka
• rozwód posiadacza OIPE – możliwe przeniesienie:
  • do IKE lub OIPE byłego małżonka
• ustanie wspólności majątkowej w trakcie trwania małżeństwa posiadacza OIPE – możliwe przeniesienie:
  • do IKE lub OIPE małżonka

Wypłata transferowa do innych dostawców jest aktualnie niemożliwa, bo dostawca w całej Europie jest jeden. Opcja przeniesienia z IKE do OIPE majątku może być korzystna, gdy komuś zależy na automatyzacji inwestycji na etapie akumulacji lub dla wygody na etapie wypłaty w ratach.

Podsumowanie

OIPE można w uproszeniu nazwać “europejskim IKE”. Z mojej perspektywy utworzenie OIPE to dobra informacja przede wszystkim dla osób, które już korzystają z IKE i IKZE i są zainteresowane inwestowaniem dodatkowych środków w sposób zapewniający ulgi podatkowe. Zasady przystąpienia do OIPE są podobne co w IKE IKZE, a główną różnicą jest to, że do OIPE w Polsce przystąpić mogą jedynie rezydenci Polski.

Ulgi podatkowe w OIPE uzyskuje się tak jak w IKE – trzeba inwestować przez min. 5 lat do osiągnięcia 60 roku życia. Roczny limit wpłat do OIPE jest taki sam jak do IKE – 3-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, przy czym wpłaty mogą być nie tylko w PLN ale także w EUR. Istnieje możliwość “przedwczesnego” wycofanie środków z OIPE w formie zwrotu. Możliwy jest jedynie zwrot całkowity. Jedyną aktualnie firmą oferującą OIPE jest Finax. OIPE w Finax jest oferowane pod nazwą “Europejska Emerytura”. 

W OIPE nie można inwestować samodzielnie. Pieniądze mogą być inwestowane jedynie w oparciu o usługę zarządzania portfelami przez dostawcę OIPE. Finax inwestuje w ETF-y w sposób pasywny. W OIPE do wyboru są portfele 100/0 lub 80/20. Biorąc pod uwagę długi horyzont to niby dobrze, ale wiele osób nie wytrzyma zmienności, którą charakteryzują się portfele składające się w większości z akcji. Wraz z upływem czasu poziom ryzyka w portfelach obligatoryjnie zmniejsza się. W wieku 60 lat portfele klientów osiągają strukturę 60/40. Dostawcy OIPE ubiegając się o rejestrację oferty OIPE muszą udowodnić, że z dużym prawdopodobieństwem uda im się pokonać inflację. Jednak trzeba pamiętać, że na giełdzie nie ma mowy o żadnych gwarancjach. Inwestowanie wiąże się z ryzykiem.

Limit kosztów w OIPE wymosi 1%. W Finax opłata za zarządzanie jest niższa od górnego limity – 0,72% rocznie. Koszty w Finax wynoszą 0,72%, ale w porównanie z najtańszymi ETF-ami multi-asset różnica kosztów całkowitych efektywnie wynosi ok. 0,65%. W OIPE ponosimy koszty zarządzania, a inwestując w IKE lub IKZE – głównie koszty transakcyjne. Samodzielne inwestowanie przez IKE/IKZE zasadniczo jest tańsze niż OIPE. OIPE może się opłacać przy małych kwotach lub gdy zależy nam na pełnej automatyzacji inwestycji. OIPE lepiej się kalkuluje w krótszym okresie (np. 10, 20, 30 lat) a rachunek “zwykły” w dłuższym (np. 40, 50 lat lub więcej). Chociaż różnice nie są wysokie.

Ustawa o OIPE jest lepiej napisana niż ustawa o IKE/IKZE w zakresie wypłaty w ratach. Zapisy o możliwości zamiany wypłaty w ratach na jednorazową są jednoznaczne. W przypadku OIPE wypłata w ratach w jest bardziej wygodna niż z IKE lub IKZE (można precyzyjnie określić wysokość raty). Aktualnie możliwości przeniesienia OIPE do innych krajów są bardzo ograniczone. Wypłata transferowa do innych dostawców jest aktualnie niemożliwa, bo dostawca w całej Europie jest jeden. Opcja przeniesienia z IKE do OIPE majątku może być korzystna, gdy komuś zależy na automatyzacji inwestycji na etapie akumulacji lub dla wygody na etapie wypłaty w ratach.

Być może środki w OIPE są jeszcze bardziej bezpieczne niż w IKE/IKZE. Ale, jeżeli komuś bardzo zależy na dywersyfikacji ryzyka lokalizacji, jeszcze lepszym rozwiązaniem może być rachunek zwykły u jednego z brokerów zagranicznych.

Czy Stockbroker.pl zamierza otworzyć OIPE?

Decyzja o przystąpieniu do OIPE byłaby dla mnie łatwiejsza, gdyby zapewniona była swoboda wyboru strategii. Jednak część środków lokuję i tak pasywnie, więc portfele Finax są dla mnie OK. Korzystam już z rachunków IKE i IKZE i te pozostają dla mnie priorytetem. Do osiągnięcia 60 r.ż. pozostało mi 19 lat, co oznacza że OIPE powinno mi się opłacać w porównaniu z rachunkiem zwykłym. Korzyść matematycznie nie powinna być bardzo duża. Nie zamierzam wypłacać środków przed tym terminem (więc nie mam obawy, że podatek zapłacę, a opłat nikt mi nie zwróci). Nie zależy mi też na dywersyfikacji ryzyka lokalizacji, bo już ją mam zapewnioną korzystając z rachunku “zwykłego” u jednego z brokerów zagranicznych. Mam nadzieję, że z czasem pojawi się konkurencja i opłaty spadną, wtedy przewaga OIPE byłaby bardziej istotna. Czy tak się stanie, nie wiadomo. Mimo wszystko zdecydowałem, że otwieram OIPE. Po osiągnięciu wieku 60 lat, zamierzam wybrać wypłatę w ratach, która w OIPE jest bardzo wygodna. Niestety, im dłużej środki pracują na OIPE, tym mniej jest to opłacalne w porównaniu z rachunkiem zwykłym. Byłbym szczęśliwy, gdyby do czasu osiągnięcia przez mnie 60 r.ż. opłaty spadły na tyle, abym za wypłaty w ratach “w wygodnym wydaniu” nie musiał przepłacać. Jeśli nie spadną, to OIPE będzie pierwszym rachunkiem, z którego będę wypłacał pieniądze, rozkładając wypłaty pewnie na ok. 10 lat (przy 30-letnim horyzoncie OIPE nadal wypadało lepiej niż rachunek zwykły).