Animatorzy rynku – gdyby nie oni, w przypadku wielu akcji (i innych instrumentów) arkusz zleceń świeciłby pustkami. Na giełdzie działają obecnie 23 podmioty pełniące funkcję animatora. Ich udział w obrotach giełdowych wcale nie jest marginalny. Jednak animatorowi zarobić „na rynku” jest niezwykle trudno. O tym, kim jest oraz jak działa animator rynku, opowiada Jacek Wiatr, Manager Sekcji Transakcji Własnych w Alior Bank. Z wywiadu dowiesz się m.in:
- Czy zajmuje się animator?
- Jakie instrumenty są animowane?
- Jak duże obroty generują animatorzy?
- Jak działa animator i na czym zarabia?
- Jakie narzędzia stosują animatorzy?
Kim jest animator?
Animator jest wyodrębnioną jednostką podmiotu będącego uczestnikiem obrotu giełdowego, który zawiera transakcje w imieniu własnym i na rachunek własny.
Czym zajmuje się animator i jaki ma cel?
Animator składa zlecenia kupna i sprzedaży na poszczególne instrumenty finansowe w celu zwiększenia jego płynności. Inwestorzy oceniając płynność danego papieru biorą pod uwagę głębokość rynku (czyli ilość i wartość zleceń w arkuszu) oraz spread, czyli różnicę między ofertami kupna i sprzedaży.
Czym się różni animator rynku od animatora emitenta?
Różnica polega między innymi na tym, z kim animator podpisuje umowę.
Animatorem emitenta jest podmiot, który podpisał umowę o świadczenie tego typu usługi z emitentem instrumentów finansowych, które są notowane na rynku głównym GPW (podstawowym i równoległym).
Animatorem rynku jest podmiot, który podpisał z GPW (w przypadku instrumentów notowanych na rynku głównym) lub emitentem (w przypadku Catalyst lub ASO NewConnect) umowę o pełnienie roli animatora rynku.
Czy animatorem rynku zostaje się z inicjatywy domu maklerskiego czy giełdy? Jak to wygląda w przypadku animatora emitenta?
Animatorem zostaje podmiot będący uczestnikiem obrotu z własnej inicjatywy. W zależności od domu maklerskiego działalność animatora może być traktowana jako odrębna gałąź biznesowa lub jako dodatek do podstawowej działalności. Animator, aby wykonać założony cel biznesowy, poszukuje emitentów, których akcje lub obligacje są dopuszczone do obrotu giełdowego i podpisuje z nimi umowę animacji. Animowanie jest często uzupełnieniem podstawowej działalności domu maklerskiego jakim może być pośredniczenie w plasowaniu emisji akcji bądź wprowadzenia do obrotu (IPO). W tym przypadku animacja jest jedną z dodatkowych usług, która wpływa na obniżenie ceny podstawowej usługi np.: stworzenie prospektu, agenta emisji. Jednakże, aby móc zawierać transakcje jako animator rynku lub emitenta, należy podpisać stosowną umowę z organizatorem obrotu – w tym przypadku z GPW.
Jakie instrumenty są animowane? Czy dany instrument finansowy może być animowany przez kilku animatorów?
Instrumenty finansowe, które są animowane to: akcje, obligacje, kontrakty terminowe (na akcje, indeks, walutę), opcje na indeks WIG20, certyfikaty inwestycyjne. Liczba animatorów jest zależna od instrumentu finansowego. Przykładowo, instrumenty notowane w systemie animatora mają tylko jeden podmiot wykonujący czynności animatora. W przypadku np. kontraktów terminowych liczba animatorów może być większa.
Które instrumenty są notowane w systemie animatora i od czego to zależy?
Zarząd Giełdy ogłasza uchwałą listę instrumentów finansowych, które zostały zakwalifikowane do systemu animatora rynku. Do tych instrumentów zaliczamy: warranty opcyjne, certyfikaty strukturyzowane, obligacje strukturyzowane i inne instrumenty o podobnym charakterze. Warunkiem notowania w tym systemie jest ważne zobowiązanie animatora rynku (na podstawie pisemnej umowy z emitentem) do wykonywania w stosunku do tych instrumentów zadań animatora. Przedmiotem obrotu w tym systemie są instrumenty strukturyzowane z dźwignią i bez dźwigni. Co ciekawe, w tym systemie nie jest możliwe zawieranie transakcji typu „cross”.
Najczęściej animowanymi instrumentami są akcje z WIG20. Czy animatorów interesują przede wszystkim najbardziej płynne instrumenty? Czym kierują się animatorzy animując mniej płynne instrumenty?
Często spółki, które są notowane od roku czy dwóch, mają stabilny biznes, ale nie mogą go rozwinąć ze względu na znikome zainteresowanie inwestorów instytucjonalnych. Niewielka płynność, szeroki spread bądź brak ofert w arkuszu zniechęcają również indywidualnych inwestorów do zaangażowania się w spółkę w obawie o brak możliwości „wyjścia” z inwestycji. Dlatego też większość animatorów interesują przede wszystkim emitenci, którzy cierpią na brak płynności, bądź spread na akcjach jest dość duży. Obecność zleceń animatora wpływa korzystnie na ocenę danego waloru pod kątem potencjalnej inwestycji.
Jeżeli animatorów interesują przede wszystkim emitenci cierpiący na brak płynności, dlaczego spółki z WIG20 są tak chętnie animowane?
W tym segmencie widać większą aktywność animatorów ze względu na wcześniej wspomniane strategie arbitrażowe akcje-kontrakty na akcje oraz program zachęt Super Animator. W programie tym Giełda zachęca animatorów do zawierania transakcji na akcjach wchodzących w skład indeksu WIG20 (program ten skierowany jest również na kontrakty terminowe na indeks mWIG40, akcje i opcje na indeks). W zależności od grupy animowanych akcji animator ma obowiązek: obecności w arkuszu min. 80%, wystawiać oferty o wartości od 50 do 220 tyś zł, spread nie większy niż 2% i minimalny udział w obrotach od 1,3 do 1,8%.
Dlaczego animatorzy rynku pokrywają tak różną liczbę instrumentów finansowych?
Wynika to z przyjętej strategii biznesowej. Część animatorów działających na rynku podstawowym wykorzystuje tą działalność do realizacji strategii arbitrażowych. Dzięki niższym kosztom transakcyjnym można uzyskać zakładaną rentowność na niewielkich spreadach. Innym przypadkiem może być model biznesowy oparty na odpłatnym świadczeniu usługi animacji (rentowność biznesu można osiągnąć przez efekt skali a ryzyko ograniczyć poprzez dywersyfikację animowanego portfela), lub, jak wcześniej wspomniałem, animacja jest tylko jednym z elementów stanowiących dodatek do podstawowej usługi maklerskiej.
Dlaczego niektórzy animatorzy animują tylko spółki a inni kontrakty terminowe lub inne instrumenty?
Rodzaj instrumentów finansowych, jakie obsługuje animator zależy od przyjętej strategii inwestycyjnej. Zakładając, że rynek jest efektywny i nie ma przesłanek, aby różnica w cenie kontraktu terminowego a instrumentu bazowego utrzymywała się długotrwale (np. poprzez zakaz krótkiej sprzedaży), animatorzy wykorzystując strategie arbitrażowe mogą zarabiać przy ograniczonym ryzyku.
Czy można podzielić animatorów ze względu na specjalizację?
Jeżeli determinantą będzie typ instrumentu finansowego to tak. Szczególnym typem animatora jest podmiot działający w systemie animatora rynku np. dla certyfikatów inwestycyjnych. W tym przypadku podmiotem pełniącym rolę animatora jest najczęściej emitent certyfikatów.
Jak duże są zespoły animatora rynku w domach maklerskich?
Wielkość zespołu zależy od liczby instrumentów animowanych (kodów ISIN), wykorzystywanych strategii oraz zastosowanego oprogramowania do składania zleceń i zarządzania pozycją. Niemniej dla zapewnienia ciągłości działania zespół liczy przynajmniej 2 osoby. W przypadku częściowej lub całkowitej realizacji zlecenia animator ma obowiązek niezwłocznie dostosować swoje oferty. Jeżeli animator kwotuje wiele instrumentów finansowych, to w pojedynkę czasem byłoby trudno świadczyć tą usługę na wysokim poziomie.
Animator ma niższą prowizję niż inni uczestnicy rynku. Jakie to ma znacznie dla obrotu giełdowego? Spotkałem się z opiniami, że ze względu na niższe prowizje, animatorzy stanowią nieuczciwą konkurencję dla innych inwestorów. Jakie jest twoje zdanie?
Animator nie stanowi nieuczciwej konkurencji. Obowiązek kwotowania zleceń w trakcie sesji bez względu na zachowanie się kursu (trend boczny, spadkowy lub wzrostowy) sprawia, że animator nie jest inwestorem długoterminowym, którego celem jest zarabianie na różnicach kursowych. Niższe prowizje rekompensują, ale w małym stopniu, wynik na pozycjach zamkniętych. Niższe prowizje są zachętą dla animatorów do podjęcia ryzyka i wystawieniu większej ilości zleceń zagęszczających karnet i zmniejszających spread. Wpływa to na wzrost atrakcyjności inwestycji (możliwość zawarcia transakcji o większym wolumenie bez negatywnego wpływu na kurs). Jak też wcześniej wspomniałem w programie Super Animator minimalny udział w obrotach waha się od 1,3 do 1,8%. Zakładając, że dla każdej z TOP5 spółek z indeksu WIG20 animator musi zrobić obrót ok. 500 tyś zł to w skali miesiąca wielkość standardowych prowizji giełdowych stanowi poważny koszt.
Jak duże obroty generują animatorzy?
W 2018r. animatorzy mieli 14,4% udziału w obrotach na akcjach z WIG20 i 8% na akcjach spoza indeksu WIG20. Wartość obrotów na rynku kasowym w 2018 wynosił 216,5 mld zł.
Jak duże są udziały transakcji animatora w całkowitych obrotach domu maklerskiego?
Jeżeli obszar działalności animatora pokrywa się z działalnością domu maklerskiego związanego z przyjmowaniem i przekazywaniem zleceń na Giełdę to udział animatora w całkowitych obrotach waha się w zakresie 10-30%. Jeżeli działalności te są rozbieżne (gdy animator działa na instrumentach niszowych dla domu maklerskiego) to udział animatora w obrocie może wynieść nawet 90% (patrz certyfikaty inwestycyjne, opcje, obligacje korporacyjne).
Czy liczba animatorów i animowanych spółek mocno się zmienia?
Liczba animatorów raczej się nie zmienia. Natomiast występuje spadkowa tendencja animowanych spółek. Znikoma ilość debiutów, wzrostowy trend w delistingu wpływa negatywnie na tą działalność domów maklerskich.
Jak działa animator?
Animator po podpisaniu umowy animatora emitenta i uzyskaniu statusu animatora rynku na Giełdzie (rynek główny lub ASO), wstawia do arkusza zleceń danej spółki zlecenia kupna i sprzedaży (minimum po jednym na stronę). Wartość zleceń i spread miedzy ofertami kupna i sprzedaży jest określona z emitentem jednakże parametry te nie mogą być gorsze niż te określone przez organizatora obrotu. Jeżeli w trakcie sesji wystawione zlecenie zostanie częściowo lub całkowicie zrealizowane to animator ma obowiązek dostosować swoje oferty w czasie nie dłuższym niż 5 minut. Animator ma obowiązek kwotowania przez minimum 80% trwania sesji jednakże większość utrzymuje swoje oferty przez 100% czasu.
Czy animator zarabia „na rynku” czy na pobieranych opłatach?
Zarobić na rynku jest niesamowicie trudno. Nawet, jeżeli animator będzie zarządzał swoim portfelem niczym zarządzający funduszem inwestycyjnym, to w długim okresie bardzo dobrze jest, jeżeli wynik będzie zbliżony do zera. Należy pamiętać, że animator ma dostarczać płynność i zmniejszać spread przez co przejmuje na siebie ryzyko kursowe. Dywersyfikacja portfela i odpowiednie zarządzanie pozycją wpływają na sukces w tej działalności, gdyż wtedy wielkość opłat od emitentów rekompensuje wynik na transakcjach.
Animator emitenta otrzymuje wynagrodzenie od spółki. Czy animator rynku otrzymuje wynagrodzenie od emitenta lub GPW?
Jeżeli animator przystąpił do programu Super Animator, to po spełnieniu szeregu kryteriów może liczyć na zmniejszenie opłat giełdowych pobieranych od transakcji nawet o 60%. Istnieją również programy typu High Volume Provider (skierowany do podmiotów prawnych, których przedmiotem działalności jest inwestowanie wyłącznie na rachunek własny) czy High Volume Funds – oferta skierowana do funduszy inwestycyjnych prowadzących aktywny obrót akcjami na GPW.
Jakie animator składa zlecenia – tylko z limitem ceny? Czy korzysta ze zleceń specjalnych?
Co do zasady animator rynku składa zlecenia z limitem, wpływa to na bezpieczeństwo obrotu (w przypadku spółek o małej płynności w arkuszu występują jedynie zlecenia animatora). Można również korzystać ze zleceń specjalnych, lecz muszą one spełniać minimalne warunki (np. zlecenie z wielkością ujawnianą nie może mieć mniejszej wartości niż minimalnej oferty kwotowania dla danego papieru – dla instrumentów strukturyzowanych min. 50 tys zł). W systemie animatora rynku nie można również składać zleceń z oznaczeniem WDD i WiA.
Jakiej wielkości zlecenia stosuje animator?
W zależności od rynku animator może kwotować zlecenia o wartości od 500 zł (NC Alert) aż do 25 tyś zł (GPW WIG20). Jednakże dla większości spółek notowanych w systemie notowań ciągłych wartość pojedynczej oferty kwotującej nie może być niższa niż 7500 zł dla GPW i 1000 zł dla NewConnect Base.
Ile wynosi różnica między ofertami kupna i sprzedaży wystawianymi przez animatora?
Na wielkość spreadu wpływają rynek, na którym jest notowany dany papier, oraz kurs odniesienia. Dla przykładu wielkość spreadu dla kursu odniesienia powyżej 2 zł (kurs ostatniej transakcji) wynosi od 10% dla NC Alert do 2% dla akcji z WIG20. Tak jak wartość ofert, tak wielkość spreadu jest określona przez Organizatora Obrotu.
Jakie strategie stosuje animator?
Głównym działaniem animatora jest wystawienie zleceń kwotujących według wymagań określonych przez Organizatora Obrotu. Usługą dodatkową jest zagęszczanie arkusza (tzw. Choinka zleceń) poprzez złożenie dodatkowych, mniejszych zleceń aby zmniejszyć różnicę między ofertami kupna i sprzedaży.
Jakie narzędzia stosuje animator?
Pierwsze z nich to platforma do składania zleceń na Giełdę. Każdy z domów maklerskich wykorzystuje różne oprogramowanie dostarczane przez firmy zewnętrzne bądź zaprojektowane i wykonane wewnątrz DM. Drugie to oprogramowanie do przeprowadzania analizy technicznej oraz prezentacji arkusza zleceń. Ostatnim jest oprogramowanie służące rozliczeniu i zaksięgowaniu transakcji. Efektywne zarządzanie animowanym portfelem (monitorowanie poziomu zaangażowania czy znajomość wyniku na otwartych i zamkniętych pozycjach) pozwala na ograniczenie ryzyka rynkowego zwłaszcza w przypadku mało płynnych walorów.
W jakim stopniu praca animatora jest zautomatyzowana?
To zależy od liczby osób nadzorujących działalność animatora, ilości i poziomu skomplikowania stosowanych strategii i liczby animowanych kodów ISIN.
Ile czasu animator utrzymuje swoje pozycje?
Animator jest zobowiązany przez Organizatora Obrotu do utrzymywania w karnecie swoje oferty przez co najmniej 80% trwania sesji oraz wstawić zlecenia nie później niż na 5 minut przed określeniem kursu otwarcia i zamknięcia. Do dobrych praktyk należy utrzymywanie ofert kwotujących przez minimum 98% trwania sesji.
Czy animatorzy stosują analizę techniczną lub fundamentalną?
To zależy od modelu biznesowego. Z pewnością analizę techniczną stosują animatorzy w krótkim i średnim okresie. Analiza fundamentalna pozwala na oszacowanie apetytu na ryzyko tj. określeniu maksymalnego, akceptowalnego ryzyka zaangażowania się w dany instrument finansowy. Należy pamiętać, że animator nie walczy z rynkiem a jedynie dostarcza mu płynność i niweluje zmiany kursu wywołane niewielkim wolumenem. Natomiast w przypadku nieoczekiwanych zdarzeń w spółce, kiedy kurs akcji ulega znacznym wahaniom animator nie walczy z rynkiem, lecz dostosowuje się do sytuacji. Obowiązek kwotowania zleceń w spreadzie powoduje, że animator często sprzedaje instrumenty po cenach niższych, niż je nabył. Umiejętność wykorzystania obydwu analiz pozwala na ograniczenie strat a nawet trochę zarobić przy zakładanym poziomie ryzyka.
